Tools voor de Hero's Journey van iedere papa en mama
Hoog tijd voor de tweede blogpost over vaderschap! Na mijn eerste papablog in april en tussendoor mijn Circles Of Live Podcast over papa’s en mama’s samen met Annemarie, nu tijd voor mijn tweede post!
Het is ÁÁN
Vorige keer heb ik meer gedeeld over hoe mijn reis als vader startte en dat ik nu mag genieten en leren van 2 prachtige dochters van 6 en 7. En zoals je wellicht weet, heb ik steeds minder in te brengen. Drie vrouwen in huis, waarvan de jongste twee het meest mondig zijn ondertussen ;-). Ze komen nu op een leeftijd waar ze weten wat ze willen (dat wisten ze altijd al wel) én het ook héél goed kunnen uitdrukken. Verbaal en non-verbaal wordt alles uit de kast getrokken om het doel te bereiken, om grenzen op te rekken, autonomie te vergroten. Het is prachtig om dit proces van dichtbij mee te mogen maken. Tegelijkertijd is het ontzettend lastig, ongelooflijk moeilijk als papa en mama. Want: waar trek ik de grenzen? Hoe maak ik duidelijk wat wel en niet acceptabel is, zonder uit verbinding te gaan met mijn kind. En wanneer doe ik het goed als papa of mama? Doe ik het heel anders dan andere ouders op de basisschool? En is dat goed of niet goed? Doe ik het expres heel anders dan hoe ik ben opgevoed of zaten daar juist veel goede dingen in? Wie kan het mij vertellen?
1 ding is zeker: Opvoeden is ÁÁN!
Inner Kompas
In de meeste gebieden in mijn leven koers ik steeds meer op mijn inner kompas, zo ook in het “opvoeden”. Ik check of iets voor mijn gevoel “klopt” en daar pak ik op door. Ik volg mijn aandacht, ik volg wat zich aandient in mijn leven. Ik reflecteer op wat mijn emoties (en daarop volgend gedrag) mij willen vertellen. Enthousiasme, gelukzaligheid en plezier zijn de broodkruimeltjes naar activiteiten, rollen, contexten en doelgroepen die bij mij passen. Boosheid, angsten, verdriet, me niet goed genoeg voelen, frustatie en verveling laten me zien waar ik me nog kan ontwikkelen. Er dienen zich constant trainingen en trainers aan. En mijn kinderen zijn absoluut 2 van die trainers. Ze raken heel gemakkelijk mijn ontwikkelthema’s aan. Het zijn ware spiegels!
Zo heb ik een dingetje met verwachtingen. Ik heb hoge verwachtingen van mezelf én van anderen. Ik verwachte bijvoorbeeld dat wanneer ik mijn kinderen 10x iets heb uitgelegd, dat ze dat dan voortaan meestal gewoon doen. Ik heb uitgelegd hoe we opruimen, hoe we eerst de dingen doen die we moeten doen en dan gaan spelen, dat we niet tegen elkaar liegen, dat we ons aan de afspraken en zeker aan beloftes houden. En wat denk je? Ik kwam erachter dat 10x een véél te laag getal was. En dan raak ik gefrustreerd, soms zelfs boos, soms raken ze een oude pijn aan: “ik word niet gerespecteerd, niet gezien”, door mijn éigen kinderen! Is dit waar? Nee, natuurlijk niet… Maar op dat moment wordt dat thema perfect door ze aangeraakt. Werk aan de winkel voor papa… Niet door iets 20x uit te gaan leggen of 100x. Door met mezelf aan de slag te gaan. Want hoe vaker ik deze emoties ervaar, hoe meer van deze ervaringen ik aantrek. Jawel: de wet van de aantrekkingskracht doet haar werk. Hoe beter ik kan loslaten, vertrouwen en vooral die oude pijn heel, hoe minder ik het gedrag van mijn kids als “lastig” ervaar. Grote kans dat hun gedrag zelfs zal veranderen, als ik er niet meer zo spastisch in sta. Vanuit loslaten zie ik misschien veel meer mogelijkheden in het gedrag van mijn kinderen.. En die laatste gedachte is nu precies waar een prachtig boek dat ik kreeg van Sabine, mijn vrouw, om draait:
Deze zomervakantie
Deze zomervakantie was ik jarig. Ik werd 37 jaar op 8 augustus en ik kreeg van Sabine het boek “Lastige Kinderen? Heb jij even geluk” van Berthold Gunster. Op de achterkant van het boek staat met koeienletters: “Stop met Opvoeden.” en: “Omdenken in opvoeding en onderwijs”. Dit triggerde me direct. Dit boek moest ik lezen, want ik ben eigenlijk al tijden op zoek naar meer richtingaanwijzers in deze fase van vaderschap, waar het lijkt alsof ik nu echt moet gaan opvoeden! En dan komt dit boek langs waarop staat dat ik moet stoppen met opvoeden. Dus.. Dat móet ik weten en testen.
Ik begon het boek te lezen op de eerste dag kamperen in Frankrijk. We stonden naast bekenden van vorig jaar, waar we het heel gezellig mee hebben. Stan en Lisette. Zij hebben ook twee kinderen en ze waren bijzonder geïnteresseerd in wat ik ging lezen. Ik kreeg op verschillende “lastig kindgedrag-momenten” dagelijks de vraag van Sabine, Stan én Lisette: “Én?! Hoe moeten we híer mee omgaan volgens je boek?!”. Mijn antwoord de eerste vier dagen: “Géén flauw idee: in de eerste hoofdstukken staat alleen wat níet werkt!”. Dit was echt de opvoedhel. Vier dagen lang werden al mijn opvoedkundige trucs volledig, en met succes, onderuit gehaald in dit briljante boek. Het maakte me ontzettend nieuwsgierig naar hoe dan wél, maar ik was nog niet bij die hoofdstukken. De frustratie en vooral de opvoedkundige “freeze” was compleet. Bij ieder lastig gedrag bemerkte ik steeds eerste opvoedreflexen tot begrenzen, bestraffen, belonen, afleiden etcetera. Maar dat zijn 9 van de 10 keer ineffectieve methodes volgens het boek! Aaaahhhhhh!
Uiteindelijk kwamen de gouden hoofdstukken aan de beurt en wat een feest! Ik deel graag een paar hoofdlijnen met je, al zit de grootste waarde natuurlijk in de voorbeelden, de verhalen. Absoluut een aanrader om aan te schaffen!
Omdenken in opvoeden
Wat stond er dan in Menno?!! Hieronder een aantal hoofdlijnen en tips die ik graag met je deel :-)
Je bent de sherpa en niet de instructeur/gids
Hier werd ik zo blij van. We hebben nog zo vaak het gevoel als ouder dat we het voor moeten doen, uit moeten stippelen en alles uit moeten leggen. De gidsrol. Een ouderrol passender bij deze tijd is die van de sherpa. De sherpa loopt niet voorop, maar ziet dat het kind haar eigen bergen mag beklimmen. De sherpa kan de mogelijke routes en mogelijke gevaren vooraf bespreken. Maar welk pad het kind neemt en hoe het met de beren op de weg omgaat, dat is aan haar.. We zorgen voor het kind, maar hoeven niet op te voeden en uit te leggen hoe je je hoort te gedragen.
Omdenken: van “Ja Maar” naar “Ja En”
De kern van omdenken is: “maak van het lastige gedrag een feit. Je lost het probleem niet op, maar accepteert het als een feit én transformeert het tot een nieuwe mogelijkheid.” Het lastige gedrag zegt namelijk alles over jouzelf en vertelt ook veel over de verlangens en mogelijke talenten van het kind. Daar vinden we de sleutel voor de oplossing
Stel jezelf deze vier vragen om de omdenk-aanpak in de juiste richting te starten
Wat is het probleem?
Is het een echt probleem?
Ben jij het probleem?
Is het probleem de bedoeling?
1. Wat is het probleem?
Feit versus verwachting. Je ervaart een probleem door je verwachting van je kind of de situatie
2. Is het een echt probleem?
Choose your battles. Je hoeft niet op alle vlakken de strijd aan te gaan om je kind te vertellen hoe het eigenlijk hoort. Kies voor 5% (bergen), de onderwerpen waar je je echt hard voor gaat maken (vertrouwen, eerlijk zijn, gezond eten, tanden goed poetsen). Laat 95% los. Reageer ontspannen en bestrijd het niet. Dit zijn de zogenaamde molshopen waar je overheen kunt stappen. Zo voorkom je dat iedere interactie met je kind gaat over een opvoedonderwerp, iets waarin ze nog niet voldoen aan jouw standaard. Dit heeft geen best effect op de mate van verbinding én zelfvertrouwen van het kind.
3. Ben jij het probleem?
Hier draait het om het feit versus jouw verwachting. Hier zijn een aantal gradaties in de verwachtingen. Op het hoogste niveau zouden we nog de verwachting kunnen hebben dat onze kinderen ons als ouders iets komen brengen. Dit is niet waar. Wij zijn er als ouders voor onze kinderen. Verwacht niks terug. Onderzoek maar eens of hier nog verwachtingen bij jou bestaan
De Valkuil van verwachtingen
Een volgend niveau van verwachtingen gaan over hoe je kind zich zou moeten gedragen in allerlei situaties. Ze zou gewoon een hand moeten geven, “dank je wel” zeggen, netjes eten, speelgoed opruimen etc, etc.. Onze ideeën over wat goed en net gedrag is, en onze verwachtingen over hoe snel onze kinderen dit zouden moeten realiseren, brengen ons in de problemen. Je verwachtingen kunnen soms ook niet aansluiten bij wat je kind zelf wil en waar haar talenten en kwaliteiten liggen. Door te kijken door een bril van verwachtingen, dan ben je steeds bezig met wat er nog niet is, maar wat er volgens jou wel zou moeten zijn. Je ziet tekortkomingen en beperkingen in plaats van mogelijkheden en talenten. Het kind krijgt voortdurend het gevoel niet aan de wensen van de ouders te voldoen. Kijk je op een “Ja En”-manier naar je kind, dan staat de zorg voor het kind van het moment centraal. Het gaat om wat het kind is en zou kunnen zijn. Stop met opvoeden, focus je op “zorgen voor”. Welke begeleiding is nu nodig vanuit zorg?
Begeleid niet vanuit het oog op later (opvoeden), maar vanuit het oog op hier en nu (zorgen)
Hoe we ons vastdenken
Door aandacht te besteden aan een probleem wat eigenlijk geen probleem is, maak je het groter. Benoem niet de roze olifant in de kamer. Benoem wat je wel wil. We hebben teveel een focus op diagnosticeren. We willen per sé de oorzaak van het probleem achterhalen. Kijk juist naar de mogelijkheden en talenten en drive. Analyse versus Creatie. Hoofd versus Hart.
Betwijfel je eigen beste bedoelingen, onderzoek wat jouw hoofd en jouw ego je laat doen in opvoeding.
4. Is het probleem de bedoeling?
De centrale vraag hier is: “Wat zou het kind zelf kunnen en zelf willen?”
Een kind wil in de basis:
zich erkend voelen
als een autonoom wezen benaderd worden
zich competent voelen
Hier kunnen we als ouders rekening mee houden en bewust gedrag in ontwikkelen:
4.1 Erkenning
Stap 1: Het kind erkennen begint met het kind wíllen kennen. Soms leer je je kind pas goed kennen als je observeert en niet het gesprek stuurt en leidt.
Stap 2: Het kind erkennen is het bij elke ontmoeting herkennen. Eerst connecten. Eerst liefde. Laten voelen dat je van haar houdt. Ze merkt dat je haar herkent als het kind waar je blij mee bent dat het er is.
Bij het ontbreken van erkenning, en dus vooral afwijzing, doorloopt het kind de vier stadia van verslechterde relaties:
Kritische houding
Afwerende houding
Bouwen van een muur
Minachting, afschuw
Meer tactieken in het erkennen van je kind zijn:
Accepteer en respecteer haar gevoelens. Geef geen advies of jouw analyse. Ga niet contrasteren, erken!
Kies voor sympathie, voor meevoelen. samenvoelen. Voel mee. Wees verdrietig mee en ze zal zich begrepen voelen
Help je kind met het herkennen en benoemen van emoties. Bijvoorbeeld: het verschil tussen verdrietig, boos of teleurgesteld weten, is voor een kind heel waardevol. Ga voor emotioneel coachende ouders. Hier staat het accepteren, erkennen en benoemen van de emoties van de kinderen en de ouders centraal
De vaak gewenste mate van volgzaamheid, gehoorzaamheid en verantwoordelijkheid ontstaat vanuit een gevoel van liefde en verbondenheid dat kinderen in een gezin voelen. Kies dus eerst voor connect en liefde
Spiegel je kind voor meer verbinding en gebruik ook “omspiegelen” als creatieve oplossing om gewenst gedrag uit te lokken.
4.2 Autonomie
We zien autonomie op verschillende niveau’s:
Fysieke autonomie
Zelf beslissen over je lijf.Psychologische autonomie
Oordeel niet over je kind oordelen en praat in ieder geval niet, waar ze bij is, over haar tekortkomingen. Gebruik ik-boodschappen en geen jij-boodschappen. Bemoei je niet met je kind, accepteer hoe het is en heb het vooral over jezelf. Laat je kind zelf nadenken over hun gedrag en de consequenties daarvan.
Respecteer ook de eigen ruimte/kamer van het kind. Eerst kloppen, zeggen wie er voor de deur staat en dan netjes wachten op antwoordVerantwoordelijkheid
De mate waarin we kinderen de ruimte geven zelf besluiten te nemen over hun eigen leven.Reversed psychology. Je mag niet eten. Je moet je jas aanhouden. Vertel haar dat ze de hele nacht wakker mag blijven in plaats van dat ze nu meteen moet gaan slapen. Haar behoefte aan autonomie zal zeer waarschijnlijk doen kiezen voor slapen
Flipping the classroom
Loslaten. Van kinderen houden betekent dat we ze zullen moeten loslaten en het risico moeten nemen dat het wel eens mis kan gaan.
Hoe bepalen we wanneer we een kind op een verantwoorde manier los kunnen laten:Niets doen. Er is geen risico aanwezig. Omdenken
Consequenties. Niet ompraten, maar vanuit vertrouwen in hen, ze informeren
Realiteit als bondgenoot. Het leven leert ze de lessen die nu geleerd moeten worden. Je bent in de buurt voor wanneer zorg nodig is. Kids kunnen goed reflecteren op hun gedrag. Dat hoeven wij niet voor hun te doen. Ze zullen het op hun manier oplossen
Moeten loslaten. Ze bereiken de leeftijd dat je sommige dingen niet meer kan verbieden of voorkomen
Autonomie en discipline zal leiden tot meesterschap. Mensen die zelfstandig kunnen nadenken, weten wat ze willen, zelf besluiten kunnen en willen nemen en de verantwoordelijkheid daarover willen dragen.
4.3 Competentie
Ieder kind wil zich competent voelen, het gevoel hebben iets te kunnen. Dankzij competenties, hebben we het gevoel de wereld aan te kunnen. En competente mensen kunnen zichzelf verwezenlijken. Dit leidt tot zelfvertrouwen. En je wordt gelukkig van competenter worden. Menselijk bloeien.
Als het kind er mag zijn (erkenning), als het zelf in control mag zijn (autonomie), ontstaat er vanzelf een derde behoefte: zichzelf ontwikkelen.
Erkenning = Zijn
Autonomie = Besluiten
Competentie = Doen
Als we nu starten met het transformeren van lastig gedrag naar een (verborgen) competentie, dan kunnen we direct stoppen ergens een probleem van te maken. En het kind kan zichzelf als potentieel talent beschouwen.
Geduldig oefenen en doorzetten zorgt voor mogelijke flow en meesterschap. Helemaal als het kind in een volwassene haar meester ziet. Breng kids in contact met volwassenen in wie zélf het verlangen naar meesterschap brandt. Dat werkt aanstekelijk.
Strategieën
Tot slot biedt het boek ons meerdere strategieën om met omdenken in opvoeden aan de slag te gaan. Er zijn verschillende hoofdtactieken: kies voor liefde, werk, strijd of spel. Heeft ze liefde en aandacht nodig of is t tijd om de strijd aan te gaan?
1. Liefde
Op dit gebied van acceptatie, verzoening en geduld kunnen we:
Wachten tot een nieuwe mogelijkheid zich voordoet
Accepteren wat er is en er wat mee doen
Bekrachtigen. Kijk wat werkt. Doe daar meer van
Respecteren. Neem ze echt serieus. Je laat zien wat de consequenties zijn van hun gedrag, stellingname, meningen of wensen. Je geeft ze, waar ze met zoveel woorden om vragen
Vreemd genoeg willen ze dat juist niet
2. Werk
Het is soms een kwestie van doorzetten voordat een doel bereikt is. Dit is het gebied van oefening, volharding en vastberadenheid. Het gaat om:
Doorzetten
Focussen. Houd het doel in de gaten. Waar gaat het je precies om?
Terugdenken. Zie wat er is als mogelijkheid. Verzin er een probleem bij
3. Strijd
De werkelijkheid is ons soms vijandig gezind. Dit is het gebied van het dealen met oneerlijkheid, manipulatie, verleiding en hebzucht. Kies bijvoorbeeld voor:
Elimineer een deel van de werkelijkheid. Dit deel kan zowel een ding zijn als een gedachte
Importeren. De vijand binnenboord halen. Je benoemt een hacker tot hoofd ICT-beveiliging
Collaboreren. Wat wil de vijand wat jij ook wil
Verleiden. Je gebruikt het verlangen van de ander om je eigen mogelijkheden te creëren
4. Spel
Het spel wordt meestal gewonnen door degene die de regels bepaalt. Verander de regels van het spel. Dit is het gebied van creativiteit, intelligentie en humor. Denk aan:
Etaleren. Acteer wat je wil verbergen. Laat zien waar je je voor schaamt. Toon wat er niet mag zijn
Rolverwisselen. Neem het gedrag van de ander over en versterk dat
Ontregelen. Schop bestaande regels in de war
Omkeren. Maak van een probleem een mogelijkheid. Zie het geluk bij een ongeluk
Tot slot
Deze “aspiring sherpa” gaat het avontuur aan en gaat bewust oefenen met deze uitgangspunten, deze positieve omdenk-mindset en scala aan mogelijkheden. We kunnen deze inspiratie en ideeën maar al te goed gebruiken, want we zullen in iedere situatie toch steeds weer met een creatieve oplossing moeten komen. Dat is het spel ;-). Geniet ervan!